29. 3. 2018: У Свіднику ся вытворила  якась комісія, котра кадрує, як за соціалізму

За комуністів было в Чехословакії, як і в іншых „братьскых“ державах, вшытко контроловане. Наприклад, єствовали різны комісії, котры рїшали културу. Кедь хотїла даяка музична ґрупа офіціално грати, робити концерты, мусила перейти єднов таков комісіёв. Філмы на тім были так само. І могли бы сьме продовжовати.

 

В тых комісіях векшынов не сидїли даякы досправдовы одборнициі, котры ся розуміли до уменя. Там такых ани не требало. Там требало людей, котры оцїнять, ці ґрупа, філм, умелецькый твір або автор сам не є шкодный режіму. Ці то не є штось проти режіму, якыйсь імперіалістічный контрабанд, котрый бы ся в тайности запровадив до нашого соціалістічного уменя і тым огрозив нашу робочу класу.

 

З несподіваньом єм недавно пришов на то, же такым комісіям якбач іщі не є цалком конець. Же хтось іщі жыє перед роком 1989 і наіншталовав ся до функції члена комісії, котра днесь рїшать, жебы не зопсути нашу робочу, русиньску класу.

 

Перед пару місцями Здружіня інтеліґенції Русинів Словеньска докінчіло далшый свій філм під назвов В хападлах міцных світа. Битва підкарпатьскых Русинів о місце в родинї европскых народів. Філм є присвяченый сторічніцї выникнутя Чехословацькой републікы і шумнї од Жатковіча аж по анексію ілуструє смутну судьбу Підкарпатьской Руси, котра холем на пару років могла жыти в демократічній державі, в котрій Русины зажыли свої золоты часы, з будьякого боку і будькой области бы сьме на то смотрили. Головно были державнотворным народом. У філмі знова выступать Іван Поп, русиньскый історік, о котрого якостях і знанях якбач тяжко може хтось похыбовати.

 

Споминаный філм, котрый уж быв пару раз промітаный перед меншов публіков і дістав позітівны одозвы, єден із співавторів, чоловік, котрый ініціовав створїня філму – Ян Липиньскый, запропоновав орґанізаторам Русиньского фестівалу у Свіднику, жебы тот філм быв у рамках фестівалу одпрезентованый на амфітеатрї. І такым способом бы фестівал, котрый ся гордить тым, же є русиньскый, же є од Русинів про вшыткых, дав свій вклад до святкованя сторічніцї сполочной державы Чехів, Словаків і Русинів, котре было оголошене Округлым столом Русинів Словеньска. Одвысыланя на амфітеатрї, де є все найвеце людей, бы не росшырило знаня о нашій богатій історії і о нашім вкладі до 1-ой Чехословацькой републікы лем Русинам, а і Нерусинам, што є так само придана вартость сама о собі. Но на велике несподіваня орґанізаторы фестівалу філм на фестівал не хотять.

 

Подля інформацій, ку котрым єм мав доступ, у Свіднику засїдала комісія, котра вырїшыла, же філм не мать добру артікулацію в бісїдї Івана Попа, ідейно філм не корешпондує з посланём фестівалу, не мать потрібну умелецьку уровень на публічне промітаня і з історічного боку є міцно остров крітіков, котру собі орґанізаторы на фестівалї не можуть доволити. Під тым вшыткым было підкреслено, же комісія має в складї одборників на історію, декламацію, музику і фестівалову културу.

 

В тых днях Ян Липиньскый за Здружіня інтеліґенції Русинів Словеньска підписав контракт на авторьскы права на період пятёх років із чеськов державнов телевізіёв. З далшов, не менше важнов телевізіёв, є договор на дразї.

Чеська телевізія має за собов много меджінародных оцїнїнь, о їй высокій якости нихто не похыбує, зо Словакії ся много раз зо завистёв смотриме на то, яка є тота чеська, і яка тота словацьцка державна телевізія. Думам, же нихто не може повісти, же телевізія такого формату, уровни бы підписала на пять років контракт, жебы могла высылати філм, котрый має плану артікулацію, не має потребну умелецьку уровень і не може ся промітати публічно.

 

Єдине, з чім можеме быти согласны, є то, же філм є крітічный. В тім смыслї, же одкрыто говорить о зрадї, яку на нас зробив Совєтьскый союз, як Москва не доволила нашым воякам прямо ослободжовати чехословацьку теріторію, загнали їх на Дуклю, де їх много вмерло і вшытко лем зато, жебы міг союз по войнї як свіжый колач на тепші взяти собі нашу теріторію, хоць нашы вояци боёвали і зато, бо хотіли обновити републіку. Но не думам собі, же то є остра крітіка. Є то просто одкрыте росповіданя о історії так, яков она є.

 

І так ся діставаме ку тому, же у Свіднику вытворила ся якась комісія, котра кадрує, і під псевдоарґументами о низкій якости, планій умелецькій уровни, дозерать на то, жебы меджі нашу робочу класу не запроваджали ся думкы імперіалістічны, котры суть проти нашых братів, проти нашой Москвы. Смутне!!!

 

Я знам, же орґанізаторам ся любить, кідь каждый рік прийде хтось з російской амбасады, чують ся, же їм то піднимать уровень фестівалу а докінця їм може поможуть позганяти (або і дофінанцовати) даяку „файну“ ґрупу братів у сорочках, котра заспівать на фестівалі Калинку так прекрасно, же плакати од щастя буде пів амфітеатру. Но орґанізаторы бы собі мали усвідомити, же тот фестівал має быти першорядно о Русинах, про Русинів, кідьже жадають на нёго грошы ґрантовы, з русинськго розрахунку, а не о тім, жебы быти добрый в очах Москвы і мати російскый репертоар. І мали бы собі усвідомити, же в так важнім роцї, коли святкуєме нашу державу, тот філм на русиньскый фестівал належыть, бо є о Русинах і є про Русинів. О тім, же там шторік діставать великый простор нерусинськый проґрам, лїпше повіджено словацькый і чісто комерчный, о котрого умелецькій якости бы скорїше мала рїшыти тота комісія, радше не бісїдую.

 

Комісія у Свіднику вказала, же партійны орґаны не счезли роком 1989. Мінімално у Свіднику лем чекали на добру нагоду, коли ся будуть чути коло властей і будуть комісіонално кадровати і обгаёвати „правилны погляды“. Кідьже подля вшыткого ся філм, котрый мав завершыти остатній день на амфітеатрї, на фестівал не дістане, бо політічно не перешов, рекомендую, жебы орґанізаторы намісто філму завершыли фестівал кладжінём вінцїв ку памятнику Біляка. Честь труду, товарищи!

 

П. М.

 

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.